Değerli Üyelerimiz;
İklim Kanunu Teklifi yayımlandı / İklim Kanunu Teklifi komisyonda kabul edildi (27 Şubat 2025).
İklim Kanunu, Türkiye’nin çevresel & yeşil dönüşüm hedeflerine ulaşmasında ve küresel ticarette rekabet gücünü korumasında önemli bir rol üstleniyor.
İklim Kanunu Tarihçesi:
· Kanun teklifi ile ilgili 2019 Yılında çalışmalara başlandı.
· 20 Şubat 2025 tarihinde TBMM Başkanlığına sunuldu.
· 21 Şubat 2025 tarihinde Çevre Komisyonuna havale edildi.
İlk önerge ile taslak metindeki “yeşil büyüme” ibaresi “yeşil kalkınma” olarak değiştirildi.
Ayrıca teklifin tanımlar başlıklı 2’nci maddesinin, Emisyon Ticaret Sistemi’ni tanımlayan “g” bendine “net sıfır emisyon hedefine uygun” ibaresi eklendi.
Bu bent değişikliğin ardından şu şekilde kabul edildi;
g) Emisyon Ticaret Sistemi (ETS): Sera gazı emisyonlarına net sıfır emisyon hedefine uygun bir üst sınır belirlenmesi ilkesine dayalı olarak çalışan ve tahsisatların alınıp satılması suretiyle sera gazı emisyonu azaltmamı teşvik eden ulusal ve/veya uluslararası piyasa temelli mekanizmayı,
bu değişikliklere gerekçe olarak ise emisyon salımlarının, Türkiye’nin taraf olduğu Paris İklim Anlaşması’nda yer alan 2053’e kadar sıfır emisyon taahhütlerinin yerine getirilmesi için kademeli olarak düşürülmesinin amaçlandığı ifade edildi.
Teklifin Özeti;
Teklif ile,
· İklim değişikliği ile mücadele bağlamında sera gazı emisyonlarının azaltılması,
· Bu doğrultuda iklim değişikliğine uyum faaliyetlerinin, planlama ve uygulama araçlarının, iklim değişikliği ile mücadelede kullanılacak gelirlerin, ayrıca izin ve denetime ilişkin ilkelerin yasal ve kurumsal çerçevesinin düzenlenmesi amaçlanmaktadır.
İklim değişikliğiyle mücadelede genel ilkelerin belirlendiği teklife göre, iklim değişikliği ile mücadelede Türkiye'nin ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar ve göreceli kabiliyetler ilkesi dikkate alınarak, eşitlik, iklim adaleti, ihtiyatlılık, katılım, entegrasyon, sürdürülebilirlik, şeffaflık, adil geçiş ve ilerleme yaklaşımları esas alınacak.
Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler, kamu yararı gözetilerek alınacak tedbirlere ve düzenlemelere süresinde uymakla ve bunları uygulamakla yükümlü olacak.
Ulusal Katkı Beyanında, net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda ülkenin kalkınma öncelikleri ve özel koşulları göz önünde bulundurulacak ve bu çerçevede önlemler alınacak.
Önümüzdeki dönemde, karbon düzenlemeleri küresel ticarette daha belirleyici hale gelirken, işletmelerin bu yeni yapıya uyum sağlaması kritik önem taşıyor. Türkiye’nin İklim Kanunu hem çevresel hem de ekonomik dönüşüm açısından önemli fırsatlar sunuyor. Bu süreci erkenden öngören, stratejik adımlar atan şirketler Avrupa Birliği (AB) ile rekabet avantajını ellerinde bulunduracaklardır.
Kanun kapsamında
Emisyon (Salım) Ticaret Sistemi (ETS) oluşturularak karbon tahsisatlarının yönetilmesi planlanmaktadır.
· Mevcut hali ile kanunun en önemli hükümleri ETS'ye ilişkin düzenlemeler olacaktır.
· ETS kapsamda elektrik üretimi, çimento, demir-çelik, gübre ve benzeri büyük sanayi kuruluşlarının yaptıkları salımlar kapsamında ton başına devlete ödeme yapmaları öngörülmektedir.
· Türkiye'de hali hazırda bu kapsama giren yaklaşık 750 büyük tesis bulunmaktadır.
· ETS’den elde edilecek gelirlerin, ki oldukça büyük bir bütçe oluşması öngörülmektedir, yeşil dönüşüm ve iklim değişikliğiyle mücadele çalışmalarında kullanılması planlanmaktadır.
· Mevcut taslakta ETS piyasasının gözetimi konusunda Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi'ne (EPİAŞ) yetkilendirilmiştir. ETS için özel sektör temsilcileri ve ilgili kamu kurumlarından oluşan bir Danışma Kurulu oluşturularak, piyasanın işleyişi düzenli olarak değerlendirilmesi hedeflenmektedir.
Kanun teklifi kapsamında, sera gazı emisyonlarının İzlenmesi, Raporlanması ve Doğrulanması (İRD) için mevcut düzenlemelerden daha kapsayıcı bir çerçeve çizilmektedir.
· Belirlenen İRD yükümlülüklerine uymayan işletmelere idari yaptırımlar uygulanacaktır.
· Buna göre, sanayi tesisleri, enerji üretim tesisleri ve diğer büyük ölçekli işletmeler, sera gazı emisyonlarını düzenli olarak raporlama yükümlülüğüne ek olarak yaptırımlar öngörülmektedir.
· Yaptırımlar kapsamında işletmelere 500 bin liradan 5 milyon liraya kadar idari para cezaları uygulanması planlanmaktadır.
· İRD sisteminin sonuçları ETS kapsamında yapılacak ödemelerin miktarının belirlenmesinde kullanılmaktadır.
Kanun teklifi, iklim değişikliğiyle mücadelede yerel mücadeleyi güçlendirecek hükümler de içermektedir.
· İl ölçeğinde YİDEP (Yerel İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi ve Eylem Planı) hazırlanmasının zorunlu tutulmasını öngörmekte ve YİDEP' lerin hazırlanması ve uygulanmasında yerel yönetimlerin, mülki idare kurumlarının ve diğer paydaşların yetki ve sorumlulukları tanımlanmaktadır.
· Her ilde yerel eşgüdümü sağlamak amacıyla Vali başkanlığında yerel paydaşların katılımında il iklim değişikliği koordinasyon kurulları kurulması planlanmaktadır.
Ozon tabakasını incelten maddelerin kullanımı, ithalatı ve ticaretinin denetimi de iklim kanun çerçevesinde ele alınacaktır.
Taslak İklim Kanunu, Türkiye’ye ithal edilen malların karbon ayak izinin değerlendirilmesi amacıyla ulusal bir Sınırda Karbon Denkleştirme Mekanizması (SKDM) kurulmasına olanak sağlamaktadır.
· Bu mekanizmayla, Türkiye Gümrük Bölgesi’ne ithal edilen malların karbon ayak izi hesaplanarak, yüksek emisyonlu ürünler için ek düzenlemeler getirmesi hedeflenmektedir. Bu kapsamda Türk sanayisinin karbon kaçağı riskine karşı korunması hedeflenmektedir. SKDM ile ilgili detaylar, Ticaret Bakanlığı ve diğer ilgili kurumların iş birliğiyle belirlenecektir.
Kanun, Türkiye'nin iklim değişikliğiyle mücadelede ulusal ve uluslararası taahhütlerini yerine getirmesine katkı sağlanmasına yönelik düzenlemeler de içermektedir.
· Kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte, emisyon azaltımı ve sürdürülebilir kalkınma konularında daha kapsamlı adımların atılabilmesi için Birleşmiş Milletlere Ulusal Katkı Beyanı (NDC) sunulmasına ilişkin hususlar belirtilmektir.
Kanunu Teklifi'nin gerekçeli tam metnine ulaşmak için tıklayınız.
İklim Kanunu – Komisyon Metni – 26.02.2025
İklim Kanun kapsamında önce çıkan düzenlemeler
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM)